Дін мен дәстүрдің өзара байланысы адамзаттың рухани мәдениетінің дамуына ықпал етіп, олардың тарихында ерекше орын алған. Әсіресе, ислам діні мен қазақ халқының дәстүрлері ғасырлар бойы бірін-бірі толықтырып, қоғамның өмір сүру салтына айналды. Бұл мақалада олардың өзара байланысының тарихи негіздері мен қазіргі қоғамдағы маңызын тереңірек талқылаймыз.
ДІННІҢ ДӘСТҮРЛЕРГЕ ӘСЕРІ
Дін халықтың рухани мәдениетіне елеулі әсер етіп, дәстүрлердің қалыптасуына ықпал етті. Ислам дініқазақдаласына VIII-X ғасырларда таралып, ұлттың дүниетанымына және өмір сүру салтына терең әсер етті. Оның нәтижесінде қазақ халқының көптеген дәстүрлері ислам құндылықтарына негізделе бастады: Айталық, туыстық қарым-қатынас. Ислам діні отбасы құндылықтарын дәріптесе, қазақ дәстүрінде бұл үлкендерге құрмет көрсету, ағайын-туыспен араласу арқылы көрініс табады. Ал қайырымдылық пен садақа. Қазақтың ас беру, жетім-жесірге көмектесу дәстүрлері исламдағы садақа беру және өзгеге қамқор болу ұстанымдарымен астасады. Құрбан шалуға келетін болсақ, бұл дәстүр ислам дінінің маңызды ғибадаттарының бірі болып табылады. Қазақтар құрбан шалуды ерекше ырыммен атқарып, оны халықтық мерекеге айналдырды.
ДӘСТҮРДІҢ ДІНГЕ ӘСЕРІ
Кейде дәстүрлер дінге өз ерекшеліктерін қосады. Қазақ даласында исламның кейбір ғұрыптары ұлттық дәстүрлермен үйлестіріліп, өзіндік сипат алды. Наурыз мейрамы исламда бұл күнді атап өту міндетті болмағанымен, қазақтар оны көктем мерекесі ретінде қабылдап, жақсылықтың, жаңарудың символына айналдырды. Ал бата беру — қазақ дәстүрінде елдің үлкендерінің жастарға жақсылық тілейтін рухани ғұрыптарының бірі. Бата исламдағы дұғамен ұқсас, бірақ ұлттық ерекшеліктермен толықтырылған.
ДІН МЕН ДӘСТҮРДІҢ ҮЙЛЕСІМДІЛІГІ
Дін мен дәстүрдің үйлесімділігі қоғамдағы рухани тұрақтылық пен мәдени алмасудың маңызды факторы болып табылады. Бұл үйлесімділікті сақтау үшін келесі қағидалар маңызды. Бірінші діннің негіздерін ұмытпау. Дін адамға рухани бағыт-бағдар береді, сондықтан дәстүрлер діннің негізгі қағидаларына қайшы келмеуі тиіс. Екінші дәстүрлердің құндылығын сақтау. Ұлттық мәдениет дәстүрлер арқылы сақталады, ал оларды дінмен үйлестіру халықтың рухани болмысын нығайтады.
ҚАЗІРГІ ЗАМАН СЫНАҚТАРЫ
Жаһанданумен технология дамыған қазіргі уақытта дін мен дәстүрдің маңыздылығы арта түсуде. Алайда бұл құндылықтар сынақтарға да ұшырауда. Кейбір жастар ұлттық дәстүрлерді ұмытып, батыс мәдениетінің ықпалына көбірек бой алдыруда. Дінге қатысты кейбір қате түсініктер дәстүрлермен қайшылыққа алып келуі мүмкін. Бұл мәселені шешу үшін қоғамда діни сауаттылықты арттырып, ұлттық дәстүрлерді жаңғырту қажет.
Н.АДАЕВ, Мұғалжар аудандық дін орталығының теолог маманы